Białochrobacki przemysł w Suszczyźnie

W licznych zapiskach archiwalnych dotyczących dziejów klucz dóbr Suskich całkiem dokładnie nożna odtworzyć obraz bogatego przemysłu z odległej przeszłości, sięgający czasów Białochrobacji, której częścią składową była Sucha wraz z jej okolicznymi wsiami przyłączona do Polski w roku 1000 przez króla Bolesława Chrobrego.

„Suszczyzna” w starożytnej przeszłości stanowiła mało dostępną, lesistą okolicę o licznych halach i polanach, na których ludność tubylczo-pasterska się osiadła, trudniąc się wypasaniem bydła, koni i owiec. Nie była nękana żadnymi wojnami, ani łupieskimi napadami.

Spokój i bezpieczeństwo życia i mienia nęciła ludność nizin „Lachów” do osiedlania się w tych stronach, głównie z okolic Wadowic i Oświęcimia, a pod wpływem napadów Tatarów i licznych wojen średniowiecznych  dziejów Polski .Był to ruch przymusowego uciekania „Lachów” w góry wzdłuż rzeki Skawy sięgający okolicy Babiogóry.

„Lachy” jako ludność napływowa, czysto rolnicza osiedlała się na nizinach górskich, poczęła pod uprawę zbóż karczować lasy i zlewać się z dawną tubylczą pasterską ludnością biłochrobacką do czego przyczyniło się chrześcijaństwo przyniesione w te strony przez ludność „Lacką” i mnichów klasztoru w Oświęcimiu, założonego przez uczniów św. Cyryla i Metodego.

Chrystianizm z tych czasów pozostawił ślad swój w kulcie Matki Boskiej Śnieżnej, św.Klemensa i licznych krzyżach, starych kapliczkach na wzór wschodni. Z tych czasów pozostał stary obraz Matki Boskiej Śnieżnej w pierwotnej kaplicy cmentarnej w Lachowicach, na którym miejscu stanął obecnie kościół, wiszący w nim pod dzwonnicą wspomniany obraz jako cenny zabytek historyczny sztuki malarskiej.

Pramacierzą parafialną dla całej Suszczyzny jest kościół pierwotnie drewniany na Mucharzu, założony i poświęcony przez św. Wojciecha w 997r.Zorganizowana nowo założona parafia mucharska w miarę rozrostu ludności i sprowadzony przez właścicieli klucz dóbr suskich hrabiów Komorowskich poczęła się kurczyć przez budowę nowych kościołów i tworzenia mniejszych parafii w Zembrzycach w 1533r.,Ślemieniu w 1592r.,Krzeszowie 1611r.,Suchej 1613r.,Zawoji 1757,w Lachowicach 1789r. i Stryszawie 1895r.

Gęstość zaludnienia wsi Suszczyzny od IX wieku do połowy XVII wieku musiała być bardzo stosunkowo rzadka. Pierwszym źródłem statystyki jest rejestr podatku podymnego z1674r.,który wykazuje, że Sucha oraz Stryszawa liczyły wówczas 122 domy, Krzeszów 83,Lachowice 30,Hucisko 7,Ślemień 36,Kocierz 16, Kurów 26,Tarnawa 40.O innych wsiach Suszczyzny nic zupełnie nie wspomina. Byli to przeważnie „zagrodnicy”,

półrolki, zarębnicy i wyrobnicy.

Typowym przykładem powstawania wsi podkarpackiej w Suszczyźnie o charakterze „folwarcznym” zagrodziskowym jest obecnie wieś Lachowice. Powstała ona z 4 części, to jest osad pasterskich : 1-Kobylanka,2-Lubnica,3-Lachów,4-Mączna.

Kobylanką nazywano osadę pasterską w Górnych Lachowicach, od wypasania koni bogatą trawą zwaną szczaw kobyli/reumek obtusifolus/. Występuje ona w roku 1658 w prot. Castr. Osw. Pasterze koni Kobylanki znali kastrowanie koni, czym trudnili się osadnicy zagrody Miziołów.  Dostarczali oni koni dla całej Suszczyzny.

Lubnica obejmowała dolne Lachowice, hale i polany Chrząszczów, na których wypasano głównie owce w wielkiej ilości przez lato. Nazwa Lubnica występuje już w roku 1608.

Lachów-Lachowice obejmowała część nizinną o licznych rozlewiskach odnogach Lachówki i wpadających do niej potoków. Na tych „lachach” nizinnych osiedliła się ludność przybyszowa z okolic nadwiślańskich o nazwach: Sobański, Przyczki, Barankiewicz, Młyński itp.

Mączna jest to północna część Lachowic, w której to części nizinnej osiedlali się również przybysze „lachy” trudniące się rolnictwem, głównie wyrobem mąki przy pomocy młynków do mielenia zboża i krup, tłuczonych w stemplach ręcznych.

Poborca Achacius zamku oświęcimskiego w 1656r. wzywa ówczesnego właściciela dóbr suskich Wierzbowskiego 1-woto Komorowskiego do zapłacenia wymierzonej kontrybucji na cele wojny ze Szwedami. Z dóbr jemu podległych na obszarze dzisiejszych Lachowic i wyraźnie je wymienił :Kobylanka, Lubnica Lachów, Mączna.

Obecna dzisiejsza nazwa Lachowice rozpoczyna się dopiero od 1670r.

Podobnemu procesowi dziejowemu uległy wszystkie wsie Suszczyzny, przez łączenie poszczególnych osad pasterskich, zwanych obecnie ”przysiółkami” w jedną całość gminy czy parafii. Nazwy obecne wsi powstały od największego przysiółka i od najliczniej zamieszkiwanej ludności napływowej rolniczej, która to najszybsza kulturalnie, liczebna wzięła górę nad małymi osadami pasterskimi przez ich połączenie, co nie napotykało na żadne trudności, szczególnie  z chwilą wybudowania kaplicy cmentarnej, czy parafialnego kościoła.

Z tych czasów staropolskich mimo ustalenia wspólnej nazwy gminnej-Lachowic od osadników „Lachów” osiadłych na łąkach nizinnych zachowały się stare nazwy przysiółków:

Wojtaszki,Targosze,Zagrody,Lasikówka,Podgronie,Buconka,Sobolówka,Karczówka,Koprówka,Mizioły,Mączna,Zagródki,Pirchałowka,Kapołów potok, Trzopówka, Dzikasówka i późniejszego pochodzenia Sobańskie, Krzystki, Młyńskie, Bogacze, Wątroby, Laski, Gustofy, Pylarze, Kubince, Grzesice pochodzenia lackiego.

Przemysł Suszczyzny we wszystkich działach był od najdawniejszych czasów przez długie wieki odmienny, daleki od przymieszek motywów sąsiadujących osadników rumuńskich XIII w.w Żywiecczyźnie-Jeleśni i Wołochów cieszyńskich, jako też górali zakopiańskich, wolnych od wzorów, co tłumaczyć należy ograniczeniem lasów, brakiem dróg i łączności handlowej. Dlatego też nazwać można czysto białochrobackim czy staropolskim. Wyroby przemysłu Suszczyzny odznaczały się prostotą i właściwością o małej, ale lokalnej ornamentacji, co jeszcze w dzisiejszych wyrobach daje się mimo modernizacji zauważyć.